Announcement

Collapse
No announcement yet.

1970 - 1980

Collapse
X
 
  • Filter
  • Time
  • Show
Clear All
new posts

    1970 - 1980

    Η Δικτακτορία προς την πτώση
    Ως τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1970 το δικτατορικό καθεστώς είχε καταφέρει να σταθεροποιηθεί, έχοντας αντιμετωπίσει με ένταση της βίας και των διώξεων τη δράση των αντιστασιακών οργανώσεων και έχοντας επιτύχει την ουσιαστική απομόνωση των παλαιών πολιτικών. Παρ' όλα αυτά ήταν αρκετά δύσκολο να προσδιοριστεί η συνέχιση της πορείας του. Δεδομένου ότι η βίαιη ανατροπή της δικτατορίας δεν αποτελούσε πιθανό ενδεχόμενο, παρά τις μεμονωμένες αντιστασιακές ενέργειες που σημειώθηκαν (Παναγούλης, αντιστασιακές οργανώσεις, κίνημα Ναυτικού), η μελλοντική ελεγχόμενη φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος αποτελούσε στόχο τόσο μελών της "επαναστατικής" κυβέρνησης όσο και πολιτικών προσωπικοτήτων. Στις συνθήκες αυτές οι φοιτητές αποτέλεσαν το μοναδικό κοινωνικό χώρο που οργανώθηκαν μαζικές αντιδικτατορικές κινήσεις. Κορυφαία εκδήλωση αντίστασης αποτέλεσε η εξέγερση του Πολυτεχνείου, το Νοέμβριο του 1973, σε μια περίοδο που το καθεστώς ενέτεινε τις προσπάθειες φιλελευθεροποίησής του (χαλκευμένο δημοψήφισμα 1973, κυβέρνηση Μαρκεζίνη). Η βίαιη καταστολή της φοιτητικής εξέγερσης σηματοδότησε επίταση των συγκρούσεων και ρήξη μεταξύ των πρωτεργατών του πραξικοπήματος (καθεστώς Ιωαννίδη), θέτοντας έτσι τέλος σε κάθε προοπτική φιλελευθεροποίησης. Η εξέλιξη αυτή δυσχέρανε ακόμη περισσότερο τη θέση της χώρας στο διεθνές πλαίσιο. Σε αυτό το κλίμα της αυξανόμενης διεθνούς απομόνωσης και της γενικευμένης δυσαρέσκειας στο εσωτερικό το μοιραίο σφάλμα της χούντας, που οδήγησε και στην πτώση της, ήταν η πραξικοπηματική ανατροπή του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, αρχιεπισκόπου Μακαρίου.


    Η συγκυρία της αιφνιδιαστικής τουρκικής στρατιωτικής εισβολής στην Κύπρο (Αττίλας 1), τον Iούλιο του 1974, οδήγησε σε αδιέξοδο κάθε φορέα εξουσίας στην Ελλάδα. Η συνειδητοποίηση της κρίσιμης κατάστασης και της πιθανότητας πολεμικής εμπλοκής Ελλάδας-Τουρκίας οδήγησε τους στρατιωτικούς να παραχωρήσουν την εξουσία και πάλι στους πολιτικούς. Τις ώρες αυτές η ανάθεση της θέσης του πρωθυπουργού στον Κωνσταντίνο Καραμανλή και ο σχηματισμός κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας αποτελούσαν τη μόνη αξιόπιστη έξοδο από την κρίση. Η χούντα είχε πλέον ανατραπεί και η δημοκρατία επανερχόταν μετά από επταετείς περιπέτειες στην Ελλάδα.

    Πολιτικές Εξελίξεις

    Η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας σταθεροποίησε τη θέση της, νομιμοποίησε τη δράση των κομμάτων, μεταξύ των οποίων και των κομμουνιστικών, και προχώρησε γρήγορα σε εκλογές. Σε αυτές πήρε την πλειοψηφία το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας, που ίδρυσε ο K. Kαραμανλής, με συντριπτικό ποσοστό (54%). Η Ένωση Κέντρου αποτέλεσε την αξιωματική αντιπολίτευση, ενώ στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1974 έκανε την εμφάνισή του και το νεοσύστατο Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Kίνημα (ΠA.ΣO.K.) με ηγέτη τον Ανδρέα Παπανδρέου. Tα αποτελέσματα του πολιτειακού δημοψηφίσματος του Δεκεμβρίου του 1974 κατά της διατήρησης της μοναρχίας, κατέδειξαν την τεράστια λαϊκή υποστήριξη στο πολίτευμα της Προεδρευόμενης Kοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, ενώ λίγους μήνες αργότερα ψηφίστηκε και το νέο Σύνταγμα. Η Κοινοβουλευτική Δημοκρατία στα επόμενα χρόνια λειτουργεί με μοναδική ποιότητα για την έως τότε ελληνική εμπειρία. Μετά την ολοκλήρωση της "αποχουντοποίησης" (δίκη των πρωταιτίων, αρχιβασανιστών κτλ.), ο K. Kαραμανλής προχώρησε σε δύο εντυπωσιακές πολιτικές κινήσεις. Έχοντας αποσύρει τη χώρα από το στρατιωτικό σκέλος του Ν.Α.T.Ο. (1974) μετά την κυπριακή εισβολή κατέστησε την ισότιμη ένταξη της Ελλάδας στην Ε.Ο.K. σπονδυλική στήλη της εξωτερικής πολιτικής του. Παράλληλα, στο οικονομικό πεδίο, επέκτεινε τις οικονομικές λειτουργίες του δημόσιου τομέα ("εθνικοποιήσεις" συγκοινωνιών, διυλιστηρίων κ.ά.) και εγκαινίασε μία περίοδο σφιχτής οικονομικής πολιτικής.
    H κατοχή του βόρειου τμήματος της Kύπρου από τους Tούρκους δηλητηρίαζε τις ελληνοτουρκικές σχέσεις μετά το 1974, ενώ η διαρκής αμφισβήτηση της ελληνικής επικράτειας (χωρικά ύδατα και εναέριος χώρος) τροφοδότησε αλλεπάλληλες κρίσεις. Αποκορύφωμα των εντάσεων αποτέλεσαν οι προκλητικές τουρκικές ενέργειες το καλοκαίρι του 1976 (έξοδος του τουρκικού πλοίου "Χόρα" σε ελληνική επικράτεια). Η αμφισβήτηση από τουρκικής πλευράς των διεθνών συμβάσεων που ορίζουν τα σχετικά με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο συνεχίζεται ως σήμερα.

    Τέχνη - Πολιτισμός

    Στο όριο της δεκαετίας (1970), σημειώνεται η μεγαλύτερη εισπρακτική επιτυχία του εμπορικού κινηματογράφου (με την Αλίκη Βουγιουκλάκη ως Υπολοχαγό Νατάσα), ενώ εμφανίζεται και ο νέος ελληνικός κινηματογράφος με την προβολή της Αναπαράστασης του Θ. Αγγελόπουλου. Οι σκηνοθέτες του ρεύματος αυτού (Π. Βούλγαρης, Π. Τάσιος, Ν. Νικολαΐδης κ.ά.) επιδιώκουν να προσεγγίσουν την ουσία πίσω από τα σχήματα και αντλούν από πεδία όπως της κοινωνίας, της πολιτικής και της ιστορίας, προκειμένου να αναδείξουν τον απελευθερωτικό χαρακτήρα της τέχνης. Η ανοδική πορεία των ανεξάρτητων σκηνοθετών-δημιουργών σε βάρος των εμπορικών παραγωγών επιβεβαιώνεται στο πέρασμα της δεκαετίας. Η πτώση της ποιότητας, η εξάπλωση της τηλεόρασης και η αλλαγή του προτύπου ψυχαγωγικών συνηθειών απομάκρυναν το μεγάλο κοινό από τον παλιό εμπορικό κινηματογράφο. Μετά το 1974 αναδείχτηκαν νέοι θεατρικοί πυρήνες, που οδήγησαν σε ποσοτική και ποιοτική αύξηση της θεατρικής δραστηριότητας. Θίασοι, όπως το σχήμα του Ελεύθερου Θεάτρου και συγγραφείς, όπως οι Γ. Διαλεγμένος, Μ. Ευθυμιάδης, Δ. Κεχαΐδης, δίνουν το νέο στίγμα που χαρακτηρίζεται από την επικράτηση της ελληνικής δραματουργίας.
    H αποκατάσταση της δημοκρατίας σηματοδοτεί την απόλυτη παντοδυναμία του πολιτικού τραγουδιού, σε μία σχεδόν μονομερή ανάπτυξη. Η έντονη πολιτικοποίηση της εποχής ενισχύει μουσικές προτάσεις με σαφείς πολιτικές συνδηλώσεις, ενώ και η μουσική βιομηχανία αναπτύσσεται χαράζοντας τα δικά της πρότυπα. Στις σημαντικότερες τάσεις που εμφανίζονται πρέπει να σημειωθούν η αναβίωση του ρεμπέτικου τραγουδιού που αποκτά μαζικότερο ακροατήριο (κυρίως με τη βοήθεια των Γ. Νταλάρα, Χ. Αλεξίου κ.ά.), αλλά και η ανάπτυξη του ευρωπαϊκής προέλευσης αισθηματικού τραγουδιού (Γ. Πάριος, Γ. Πουλόπουλος). Ερμηνευτές ή δημιουργοί, όπως οι Μ. Θεοδωράκης, Μ. Λοΐζος, Α. Πάνου, Δ. Σαββόπουλος, καταθέτουν ίσως το ωριμότερο έργο τους. Κυρίαρχη όμως φυσιογνωμία με πολυποίκιλους ρόλους την εποχή αυτή αναδεικνύεται ο Μ. Χατζιδάκις (Εθνική Λυρική Σκηνή, Κρατική Ορχήστρα και κυρίως Γ' πρόγραμμα στο ραδιόφωνο).
    το χώρο της λογοτεχνίας τομή για τις περαιτέρω πνευματικές εξελίξεις αποτελεί η έκδοση των 18 Κειμένων (1970), από ισάριθμους συγγραφείς -όλους της μεταπολεμικής περιόδου- ενάντια στη λογοκρισία και τις απαγορεύσεις της δικτατορίας. Αν και δεν επρόκειτο για μανιφέστο, στο πλαίσιο της άμεσης σύγκρουσης με το καθεστώς συνασπίστηκαν συγγραφείς με μεγάλο δημόσιο εκτόπισμα από όλους τους πολιτικούς χώρους (Ν. Κάσδαγλης, Μ. Κουμανταρέας, Ρ. Ρούφος, Μ. Αναγνωστάκης, Δ. Μαρωνίτης, Σ. Πλασκοβίτης κ.ά.). Η κίνηση αυτή, πέρα από τον αντιστασιακό χαρακτήρα της, στόχευε και στο άνοιγμα μιας διόδου προς ένα διεθνές, δυσπρόσιτο ως τότε, περιβάλλον (αύξηση μεταφράσεων κτλ.). Παράλληλα, στο χώρο των γραμμάτων υποχώρησε βαθμιαία η εσωστρέφεια (ως προς την έμπνευση και τα θέματα) της μετεμφυλιακής περιόδου και αντικαταστάθηκε από μία πιο προσωπική, καθημερινή σύλληψη της πραγματικότητας. Η μεταπολίτευση (1974) οδήγησε σε έξαρση της εκδοτικής παραγωγής, μετά τη νομιμοποίηση της Αριστεράς σε πολιτικό και κυρίως σε ιδεολογικό επίπεδο. Δημοσιεύονται πεζά έργα που έχουν κοινό άξονα τον πλάγιο τρόπο αναπαράστασης, εισάγοντας τον υπαινιγμό ως τεχνική, διακόπτοντας έτσι επικρατούσες, προγενέστερες, αφηγηματικές μορφές (αυτοβιογραφική αναβίωση και αναμνημόνευση γεγονότων).
    Το σημαντικότερο ίσως έργο της μεταπολεμικής πεζογραφίας, Το Κιβώτιο του Α. Αλεξάνδρου, και ο αξιόλογος Λιμός του Α. Φραγκιά ανήκουν στην κατηγορία αυτή. Δίπλα τους ενδιαφέρουσες αφηγηματικές συνθέσεις, όπως η Αντιποίησις Αρχής του Α. Κοτζιά και η Αρχαία σκουριά της Μ. Δούκα, προσεγγίζουν το αντικείμενό τους με καινούριους όρους. Στο τέλος της δεκαετίας, η βράβευση του Ο. Ελύτη με το Νόμπελ Λογοτεχνίας (1979) επισφραγίζει τη μακρά δημιουργική πορεία μιας σπουδαίας προσωπικότητας.
    Την εποχή αυτή η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως αρκετά ευρήματα (κυρίως στη Βεργίνα ο Μ. Ανδρόνικος), τα οποία αξιολογήθηκαν ως ιδιαίτερα σημαντικά. Το γεγονός αυτό ενέτεινε το υπάρχον ενδιαφέρον για τη διάσωση και ανάδειξη της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς.
    Τέλος, στο χώρο των εικαστικών τεχνών ιδρύθηκαν πολλοί εκθεσιακοί χώροι και γκαλερί, γεγονός που επέτρεψε την εξάπλωση του ενδιαφέροντος για τις "καλές τέχνες" σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα.


    #2
    Περίοδος 1977 - 1981

    Στις εκλογές του 1977 η Νέα Δημοκρατία αναδείχτηκε ξανά πρώτο κόμμα (42%) με σημαντικές ωστόσο απώλειες, δώδεκα ποσοστιαίες μονάδες σε λιγότερο από τρία χρόνια. Στις εκλογές αυτές καταρρέει το Κέντρο, ο τελευταίος πόλος του προδικτατορικού δικομματικού συστήματος (Ε.Ρ.Ε.-Ε.Κ.), με το ριζοσπαστικό ΠΑ.ΣΟ.Κ. του Ανδρέα Παπανδρέου να αναδεικνύεται σε αξιωματική αντιπολίτευση, συγκεντρώνοντας το 25% του εκλογικού σώματος. Στο χώρο της Αριστεράς ηγεμονική δύναμη πρόβαλε το Κ.Κ.Ε. του Χαρίλαου Φλωράκη (10%), ενώ η Συμμαχία των μικρότερων κομμάτων Αριστεράς εκλογικά συρρικνώθηκε. Με βάση τις διαφαινόμενες εσωτερικές ανακατατάξεις, δυσμενείς για το κόμμα του, ο Καραμανλής επικέντρωσε τη δραστηριότητά του σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Κυρίως ασχολήθηκε με το θέμα της επιτάχυνσης της ένταξης στην Ε.Ο.Κ., τις σχέσεις της χώρας με τις Η.Π.Α.-Ε.Σ.Σ.Δ., αλλά και με την ανάληψη πρωτοβουλιών (διασφάλιση ειρήνης, ανάπτυξη συνεργασίας) σε σχέση με τις γειτονικές βαλκανικές χώρες. Το Μάιο του 1980 ο Καραμανλής εξελέγη Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Λίγες μέρες αργότερα ο Γεώργιος Ράλλης προκρίθηκε ως αντικαταστάτης του στο κόμμα της Ν.Δ. και ηγήθηκε της κυβέρνησης μέχρι τον Οκτώβριο του 1981.


    Κοινωνία - Οικονομία 1974 - 1981

    Η δεκαετία του '70 βρήκε την ελληνική κοινωνία να κινείται στο ρυθμό της δικτατορίας των συνταγματαρχών, οι οποίοι επιχειρούσαν, μέσω της έντονα επεκτατικής οικονομικής πολιτικής τους (διαμόρφωση υψηλών ρυθμών ανάπτυξης), να συγκαλύψουν το ανελεύθερο καθεστώς που είχαν επιβάλει. Χαρακτηριστικό της περιόδου η χωρίς φειδώ χρηματοδότηση ποικίλων οικονομικών δραστηριοτήτων, προκειμένου να εξασφαλιστούν ξένες συνήθως επενδύσεις. Παράλληλα μ' αυτό, η καθιέρωση ενός διεφθαρμένου εξουσιαστικού μοντέλου οικονομικών σχέσεων (χωρίς ανταγωνιστική βάση και έμφαση στην παραγωγικότητα) διαμόρφωσαν εκρηκτικές πληθωριστικές πιέσεις τα πρώτα χρόνια του '70. Η διεθνής πετρελαϊκή κρίση του 1973 οδηγεί σε γενικευμένη άνοδο των αγαθών και διψήφιο πληθωρισμό, ο οποίος θα καταστεί ενδημικό φαινόμενο στην ελληνική οικονομία για δεκαετίες. Η οξεία ύφεση έπληξε τομείς όπως οι οικοδομές και οι κατασκευές. Το μεταναστευτικό και το τουριστικό συνάλλαγμα -πρόσκαιρα- μειώθηκε και μαζί τους ελαττώθηκαν οι δημόσιες επενδύσεις. Oι τεράστιες δαπάνες σε βαρύ στρατιωτικό εξοπλισμό σήμαιναν ότι οι μεταρρυθμίσεις στην κρατική υποδομή (π.χ. παιδεία, υγεία) θα περνούσαν σε δεύτερη μοίρα. Οι συνθήκες στο τομέα της εργασίας θα εξελιχτούν ανώμαλα στο δεύτερο μισό της δεκαετίας με αύξηση της ανεργίας, εκτράχυνση των απεργιακών κινητοποιήσεων κτλ.
    Η διεθνής κρίση του 1979 και η συνακόλουθη ύφεση εκτόξευσαν εκ νέου τον πληθωρισμό στα ύψη. Το 1981, έτος αλλαγής του πολιτικού σκηνικού, βρήκε τη χώρα σε κατάσταση στασιμοπληθωρισμού, μείωση του πραγματικού εισοδήματος των εργαζομένων και οξεία δημοσιονομικά ελλείμματα. Ο μεγάλος αριθμός ιδιωτικών επιχειρήσεων που είχε περιέλθει στον έλεγχο του κράτους, "οι προβληματικές" όπως ονομάστηκαν, υπονόμευαν οποιαδήποτε προοπτική οικονομικής εξυγίανσης και ανάπτυξης, ενώ τα χρέη από τα εξωτερικά δάνεια ακύρωναν κάθε οικονομικό σχεδιασμό.

    Comment

    Working...
    X