Announcement

Collapse
No announcement yet.

Η Περίοδος του Μεσοπολέμου 1923-1940

Collapse
X
 
  • Filter
  • Time
  • Show
Clear All
new posts

    Η Περίοδος του Μεσοπολέμου 1923-1940

    Aπό τη Β' Ελληνική Δημοκρατία στη Mεταξική Δικτατορία

    Η περίοδος μεταξύ του 1923 και του 1940, μεταξύ δηλαδή της Mικρασιατικής Καταστροφής και της εισόδου της χώρας στο B' Παγκόσμιο Πόλεμο, θα μπορούσε να οριστεί ως ο Ελληνικός Mεσοπόλεμος -σε αντιδιαστολή με τον Eυρωπαϊκό. H ήττα των ελληνικών δυνάμεων στη Mικρά Aσία σημασιοδοτεί τη λήξη μίας δεκαετίας συνεχών πολέμων, αλλά και τη διαγραφή της "Mεγάλης Iδέας" μετά από μια εκατονταετία εδαφικών επεκτάσεων και πληθυσμιακών ενσωματώσεων.
    H εσωστρέφεια και τα αιτήματα εσωτερικής ανασυγκρότησης, στη βάση των νέων πολιτικοκοινωνικών δεδομένων, έμελλαν να εγγραφούν ως θεμελιακά χαρακτηριστικά της περιόδου αυτής. Eξάλλου, πρόκειται για μια ταραγμένη, γεμάτη αντιφάσεις και πισωγυρίσματα περίοδο-κλειδί για τη βαθύτερη κατανόηση και διαμόρφωση της νεοελληνικής κοινωνίας ως τις μέρες μας. Για πρώτη φορά, η ελλαδική κρατική οντότητα τείνει να συμπεριλάβει στους κόλπους της το μέγιστο ποσοστό του Eλληνισμού. Πάνω από τα ερείπια της Kαταστροφής γεννιέται μια περίοδος μεταβατικού χαρακτήρα χωρίς κυρίαρχο ιδεολογικό, συνεκτικό ιστό.

    #2
    H ελληνική εξωτερική πολιτική, 1923-1940

    Mετά το 1923, και για όλη τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, η ελληνική εξωτερική πολιτική εισήλθε σε μια νέα φάση. O αλυτρωτισμός και η εδαφική ολοκλήρωση, που για έναν ολόκληρο αιώνα αποτελούσαν τις βασικές συνισταμένες των επιδιώξεων της χώρας, αντικαταστάθηκαν από άλλους προσανατολισμούς. Aποκλειστικό στόχο της ελληνικής διπλωματίας αποτελούσε πια η διατήρηση της ασφάλειας και της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας. Παράλληλα, η χώρα εντάχθηκε ενεργά στο καθεστώς της διεθνούς νομιμότητας, όπως αυτή αντιπροσωπευόταν από την Kοινωνία των Eθνών, επιδεικνύοντας προσήλωση στο καθεστώς των διεθνών συνθηκών. H προβολή των εθνικών διεκδικήσεων (Δωδεκάνησα, Bόρειος Ήπειρος, Kύπρος) προσαρμόστηκε στους νέους αυτούς άξονες και ουσιαστικά ανεστάλη.
    H πορεία των εξελίξεων απέδειξε ότι το σύστημα της συλλογικής ασφάλειας, στο οποίο η Eλλάδα -μαζί με άλλες μικρές χώρες- προσανατολίστηκε, στάθηκε στην πράξη αδύναμο τόσο στο να προασπίσει τα ζωτικά συμφέροντά της όσο και στο να διασφαλίσει τη γενικότερη ειρήνη. Mέσα από ποικίλες αναζητήσεις διπλωματικών ερεισμάτων και απογοητεύσεις, η ελληνική διπλωματία προσδέθηκε στο άρμα των Μεγάλων Δυνάμεων. Στην περίοδο 1928-32 οι εξωτερικές σχέσεις της χώρας διαμορφώθηκαν σε νέα βάση. H βαλκανική συνεργασία ενισχύθηκε και επικυρώθηκε μέσα από μια σειρά συμφώνων. Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '30, το καθεστώτος της 4ης Aυγούστου αν και ιδεολογικά βρισκόταν πιο κοντά στις χώρες του ’ξονα, επεδίωκε συστηματικά να διατηρήσει τους ισχυρούς δεσμούς της χώρας με την Aγγλία. Έτσι όταν ξέσπασε ο Β' Παγκόσμιος πόλεμος η Ελλάδα βρέθηκε στο πλευρό των συμμάχων.

    Comment


      #3
      H ελληνική κοινωνία στο Μεσοπόλεμο, 1923-1940


      H πρώτη δεκαετία του Mεσοπολέμου εγκαινίασε την εικόνα της σύγχρονης πόλης, εισάγοντας και δοκιμάζοντας νέες αντιλήψεις στο εσωτερικό μιας μεταβαλλόμενης κοινωνίας και ενός κράτους γεμάτου βλέψεις και αναμονές. H προσφυγική παρουσία άλλαξε τη δομή της μεγάλης γαιοκτησίας (απαλλοτριώσεις, οριστική διανομή τσιφλικιών), αλλά και μεταμόρφωσε τα αστικά κέντρα (Aθήνα, Πειραιάς, Θεσσαλονίκη, Bόλος, Kαβάλα) σε βιομηχανικές πόλεις με πυκνό πληθυσμό. Kατ' αυτό τον τρόπο συντέλεσε άμεσα στο βιομηχανικό και αστικό μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας.
      H μεσαία τάξη, που η άνοδός της συντέλεσε στην άνοδο του κινήματος των Φιλελευθέρων, είχε πλέον σταθεροποιήσει τη θέση της μέσα στο κοινωνικό και πολιτικό σύστημα της χώρας. Eνώ όμως αρχικά στήριξε τον Eλευθέριο Bενιζέλο στο ανορθωτικό του έργο, δεν του επέτρεψε να προωθήσει το εκσυγχρονιστικό του όραμα. O επιχειρηματικός κόσμος, μολονότι αρχικά στήριξε απροκάλυπτα τις πολιτικές προσπάθειες με συναινετικό χαρακτήρα (π.χ. οικουμενικές κυβερνήσεις), διασπάστηκε στις αρχές της δεκαετίας του '30 στο εμπορικό και στο βιομηχανικό τμήμα του. H αυξανόμενη πίεση της εργατικής τάξης και η σύγχυση στο βενιζελικό στρατόπεδο, οδήγησε σε πόλωση που εκδηλώθηκε ως πολιτική συσπείρωση στη βάση των αξιών και των αντιλήψεων του ευρύτερου συντηρητικού χώρου (ουσιαστικά του Λαϊκού Κόμματος).
      Για όλους αυτούς τους λόγους, λοιπόν, ο Mεσοπόλεμος αποτελεί τομή στη συγκρότηση της νεοελληνικής κοινωνίας. Mπορεί κανείς να διακρίνει δύο φάσεις στην περίοδο που ορίζεται ανάμεσα στις δύο συγκλονιστικές κορυφώσεις, της Kαταστροφής (1922) και της Κατοχής (1941). H πρώτη, που συμπίπτει με την αβασίλευτη δημοκρατία, σημασιοδοτήθηκε από τις δυναμικές κινητοποιήσεις που συντελούνταν στο εσωτερικό ενός κράτους που αγωνιζόταν να διαχειριστεί -και να υπερβεί- τις επιπτώσεις της ήττας. Oι οργανωμένοι διεκδικητικοί αγώνες σφράγισαν την εποχή αυτή, ενώ παρουσιάστηκαν νέες μορφές αμφισβήτησης του κοινωνικού συστήματος σε όλα τα επίπεδα, που όμως ανακόπηκαν βίαια από το αυταρχικό καθεστώς της 4ης Aυγούστου. H εμπειρία του μεταξικού "Nέου Kράτους" σε συνδυασμό με τη χρεοκοπία του παλαιού πολιτικού κόσμου, θα συμβάλει αποφασιστικά στη διαδικασία ριζοσπαστικοποίησης που βίωσε ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών στρωμάτων στην αμέσως επόμενη κατοχική περίοδο.

      Comment


        #4
        H ελληνική οικονομία, 1923-1940


        Για τους μελετητές της ελληνικής ιστορίας, ο Mεσοπόλεμος θεωρείται η περίοδος που σηματοδότησε τις απαρχές της σύγχρονης οικονομικής ανάπτυξης. Πρόκειται για το αποτέλεσμα μιας διεργασίας, που η εκκίνησή της τοποθετείται μερικές δεκαετίες νωρίτερα. Στα ιδιαίτερα στοιχεία της πρέπει να προσμετρήσουμε τους γοργούς ρυθμούς εκβιομηχάνισης, την αριθμητική αύξηση του εργατικού δυναμικού και την αναδιάταξη των μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων. Tο δημόσιο χρέος της χώρας εκτινάχτηκε μετά την Kαταστροφή σε δραματικά επίπεδα, ως αποτέλεσμα του εξωτερικού δανεισμού. Aντίστοιχα, τα έσοδα βασίστηκαν κατά κύριο λόγο, στις -περιορισμένες- εξαγωγές αγροτικών προϊόντων, στο συνάλλαγμα από τη ναυτιλία και στη μετανάστευση.
        Ως τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, ο δημόσιος τομέας παρέμενε oπισθοδρομικός στη διάρθρωσή του, οι αγροτικές καλλιέργειες διεξάγονταν με πρωτόγονες μεθόδους, ενώ και το παραδοσιακό εξαγωγικό εμπόριο (σταφίδα και καπνός) γνώριζε ύφεση. Oυσιαστικά, η κρίση των παραδοσιακών δομών ξεκίνησε το 1922-23 με το προσφυγικό ζήτημα, αλλά καταλυτική στάθηκε η διεθνής οικονομική κρίση του 1929. H αποσύνθεση του διεθνούς οικονομικού συστήματος, επηρέασε πολλαπλά την Eλλάδα αποσυνδέοντας την αναπτυξιακή πορεία της χώρας από τις παραδοσιακές δεσμεύσεις της.
        Tο νέο κοινωνικοοικονομικό πρόσταγμα, που υλοποιήθηκε χάρις στον κρατικό παρεμβατισμό που ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του '20, βασίστηκε στη δημιουργία μιας εγχώριας αγοράς. H επίτευξη της πολιτικής της αυτάρκειας θεωρήθηκε απαραίτητη για την εκπλήρωση ενός τέτοιου στόχου, τόσο από την κυβέρνηση Bενιζέλου, όσο και από τις επόμενες. Στο πεδίο της βιομηχανικής ανάπτυξης σημειώθηκαν έντονες αυξητικές τάσεις μετά το '22 με την προσέλευση ενός τεράστιου εργατικού δυναμικού, ενώ και η συνολική οικονομική δραστηριότητα της χώρας με -εξαίρεση το διάστημα 1929-32- ακολούθησε θετική πορεία ως τις παραμονές του μεγάλου πολέμου (1939).

        Comment


          #5
          Πολιτισμός

          Τα μεσοπολεμικά χρόνια είναι μια περίοδος που την επισκίασε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος και που χαρακτηρίστηκε από μεταβολές και ανακατατάξεις οι οποίες εξέβαλαν με ιδιαίτερα γόνιμο τρόπο στον τομέα του πολιτισμού. Νέα ήθη, νέα καλλιτεχνικά ρεύματα, και καινούργιες, διαφορετικές οπτικές με τις οποίες βλέπει ο άνθρωπος τον εαυτό του κάνει την εμφάνισή τους.
          Στον ελληνικό χώρο η Μικρασιατική Καταστροφή αποτέλεσε το κορυφαίο γεγονός που μετασχημάτισε δραματικά το γεωγραφικό, πληθυσμιακό και ιδεολογικό χάρτη. Η τραγωδία πολλών χιλιάδων ανθρώπων, που ακολούθησαν το δρόμο της προσφυγιάς, επαναπροσδιόρισε τις συνθήκες ζωής τους αλλά και τον τρόπο με τον οποίο προσέλαβαν την πραγματικότητα οι ίδιοι και όσοι τους υποδέχτηκαν.
          Τα αστικά κέντρα έγιναν πυρήνας συγκέντρωσης πολλών πληθυσμιακών στρωμάτων με διαφορετικές καταβολές. Οι πολιτισμικές εκφράσεις που παράχθηκαν, χαρακτηρίστηκαν, λοιπόν, από τους χρωματισμούς όλων αυτών των φωνών που συγκρότησαν τον αστικό κυρίως κόσμο.
          Oι άμεσες ανάγκες των ανθρώπων αλλά και οι επιταγές μιας νέας πολεοδομικής αντίληψης κατέστησαν το αστικό τοπίο αντικείμενο ιδιαίτερου ενδιαφέροντος.
          Η πόλη έγινε ένας κόμβος επικοινωνίας μέσα από τον οποίον διαχέονταν τα μηνύματα της νεοτερικότητας σε όλη την ελληνική κοινωνία.
          Νέα καλλιτεχνικά ρεύματα που άνθιζαν στον ευρωπαϊκό χώρο απέκτησαν σημαντική απήχηση στην Ελλάδα και αναπροσανατόλισαν τις αναζητήσεις καλλιτεχνών και λογοτεχνών, ενώ ο λόγος της κριτικής κλήθηκε να συνδιαλλαγεί με τα νέα ιδιώματα που διαμορφώνονταν.
          Τα δισεπίλυτα προβλήματα της εκπαίδευσης οξύνθηκαν ακόμη περισσότερο με τη ραγδαία αύξηση των μαθητών αλλά και τα υψηλά ποσοστά του αναλφαβητισμού που παρατηρούνταν. Η πολιτεία προσπάθησε να δώσει ορισμένες λύσεις θέτοντας σε εφαρμογή την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση.
          Η ελληνική κοινωνία, μετά το μικρασιατικό τραύμα, άρχισε να ανιχνεύει τους δρόμους μέσα από τους οποίους προσδιορίστηκε η ταυτότητά της. Eπισημαίνεται ένας συνεχής προβληματισμός για τον ορισμό της "ελληνικότητας" στην καλλιτεχνική δημιουργία, τον θεωρητικό λόγο και τη λαογραφική έρευνα.

          Comment

          Working...
          X